Giới hạn mong manh giữa lý trí và trái tim bị phá vỡ bởi câu nói của Kris. Khi Hari tự sát bất thành và đau đớn vì cô không phải là Hari thật. “Có thể hình dáng em là sao chép, có thể là một đặc ân từ đại dương, nhưng có vấn đề gì khi em đáng giá với anh hơn tất cả những thứ khoa học đó?”
Phim mở đầu một cách đầy dụng ý, khi dành nhiều thời gian để giới thiệu về Kris Kevin, một nhà tâm lý học với quá khứ đau buồn. Những hình ảnh về thiên nhiên quanh ngôi nhà của Kirs, dòng suối, ngọn cỏ, chiếc lá, sương mù, cơn mưa sớm, tạo một cảm giác mênh mang. Sự kết hợp với khung màu đen trắng, suốt chiều dài phim, chính là các chi tiết để trả lời cho đoạn kết. Kris đang phân vân trước yêu cầu gửi đến trạm không gian Solaris, để điều tra chuyện gì xảy ra cho các nhà khoa học ở đó.
Không có chuyến hành trình nào được miêu tả. Kris mở mắt sau chuyến ngủ đông. Chờ đợi anh là một khoang tàu bừa bộn, dơ bẩn, và im ắng lạ thường. Chỉ còn hai nhà khoa học, đã suy sụp một cách khó cứu vãn. Snaut gầy gò, thái độ vừa giễu cợt vừa chân thành, và Sartorius luôn tránh tiếp xúc, với vẻ ngoài cứng nhắc và nghiêm túc. Còn một người khác đã tự sát, để lại cho Kris một cuốn băng giải thích vỡ vụn trong nỗi sợ hãi và tuyệt vọng. Họ cảnh báo anh về những vị “khách” sẽ xuất hiện trên tàu.
Bên ngoài trạm không gian, một đại dương “huyết tương” – tên gọi của Solaris – sôi sục vần vũ như một sinh thể. Đêm đầu tiên, Kris giật mình tỉnh giấc và nhìn thấy Hari, người vợ đã chết 10 năm trước. Không phải ảo ảnh, mà là Hari bằng xương bằng thịt. Cô hành xử như lúc còn sống, dù không có ý thức gì về sự hiện diện của mình. Hoảng sợ, Kris tìm cách nhốt Hari vào con tàu và đưa cô ra ngoài không gian. Anh cũng thấp thoáng thấy hình bóng “khách” của Snaut và Sartorius. Kris đau đớn và mất bình tĩnh.
Nhưng Hari trở lại, không một vết xước. Cô biết nói chuyện, có tư duy và tình cảm. Kris không thể kiềm chế được mình, anh ôm lấy Hari và chấp nhận cô chính là người vợ đã mất của mình. Điều này gặp phải sự phản đối của Sartorius, người cho rằng “khách” không khác gì hơn là sự “ánh xạ” của đại dương huyết tương vào tâm trí con người, và vật chất hóa điều họ khao khát nhất. Nhưng Kris bỏ ngoài tai tất cả, anh chỉ cần có Hari.
Nhịp phim rất chậm, và xen kẽ những sự kiện xảy ra trong không gian là quá khứ đau buồn của Kris. Nhưng chậm và nhàm chán là hai điều hoàn toàn khác nhau. Sự đan xen này, cũng như nhịp phim được giãn ra, là để người xem có thời gian suy ngẫm về cốt truyện, về chiều sâu tư duy được truyền tải.
Solaris là một giới hạn mà khoa học không thể vượt qua, nó đưa con người đến bờ vực của sự hiểu biết và nhấn chìm họ ở đó. Nhưng sự hoang mang, lạc lõng và bất lực của các nhà khoa học trong phim, đến từ chính bề sâu tâm hồn họ, mà “khách” là sự phản ánh chân thực nhất. Kris biết rõ Hari không phải là vợ mình, cô đã chết, nhưng cũng không thể ngăn được cảm xúc của bản thân. Lý trí của một nhà khoa học tan vỡ trước sự yếu đuối của trái tim.
Khi ta yêu một người, ta yêu chính họ hay yêu hình ảnh của họ được tạo nên trong tâm trí ta? Hari rõ ràng chỉ là sự phản ánh từ tâm trí Kris. Cô bất tử, thân thể không bị ảnh hưởng bởi tác động vật lý. Còn ký ức, tính cách, mọi thứ khác, đều là từ trí nhớ của Kris. Hari không thể biết nhiều hơn những gì Kris biết về chính mình. Nhưng khi càng gần gũi với Kris, cô có được khả năng tự tư duy, nhận biết được sự tồn tại của mình. Hari đau khổ vì cô cũng yêu Kris, nhưng cô không phải là người, chính cô còn không biết được mình là thứ gì.
Đỉnh điểm của những mâu thuẫn được thể hiện trong cảnh phim mừng ngày sinh nhật của Snaut. Khi Kris và Sartorius tranh cãi dữ dội về sự hiện diện của Hari. Sartorius nói rằng Hari chẳng là gì ngoài một phép toán, một sự tái-sản xuất. “Kris yêu tôi. Dù cho tôi không phải là người anh ấy yêu. Đó không phải là vấn đề vì sao con người yêu thương, mỗi người đều có một lý do riêng”, Hari nói trong nước mắt, “tôi không phải con người, nhưng tôi đang trở thành con người”.
Phim mang đến một cảm giác cô đơn mênh mang. Khi khoa học kỹ thuật tiến bộ, con người vượt ra khỏi ranh giới trái đất để tiến đến các vì sao xa. Khát khao hiểu biết và hoài bão khám phá đó, đã khiến con người quên đi điều bí ẩn nhất chưa được hiểu thấu, là chính họ.
Cuối cùng thì điều gì tạo nên tâm hồn con người, khi chúng ta không thể nhìn thấu được lẫn nhau? Tiền đề của phim gợi rất nhiều liên tưởng, nếu như máy móc, nếu một dạng vật chất nào đó có tình cảm và suy nghĩ, nó có được chấp nhận là “người” hay mang tính người? Trong phim, Hari đã quyết định tự sát vì đau khổ, và vì không thể nào trở về Trái Đất của Kris, cô chỉ có thể tồn tại ở Solaris. Điều đó lại cảm hóa Kris, càng yêu cô hơn. Làm sao không rung cảm trước hình hài được tạo nên từ hồi ức đẹp nhất về người mình yêu?
Giới hạn mong manh giữa lý trí và trái tim bị phá vỡ bởi câu nói của Kris. Khi Hari tự sát bất thành và đau đớn vì cô không phải là Hari thật. “Có thể hình dáng em là sao chép, có thể là một đặc ân từ đại dương, nhưng có vấn đề gì khi em đáng giá với anh hơn tất cả những thứ khoa học đó?”. Đó cũng là lý do những nhà khoa học khác thất bại và điên loạn trước Kris, vì họ không thể vượt qua được sự mâu thuẫn giữa kiến thức, tính lôgic, hợp lý, và những nỗi đau được phản ánh từ chính họ.
Điều khiến bộ phim của Andrey Tarkovsky đầy mê hoặc, chính là ở nhịp điệu, diễn xuất, cách dẫn dắt, những khung hình đan xen mơ hồ giữa hiện thực và quá khứ, cách sắp xếp những chi tiết nhỏ, tạo ra một không gian viễn tưởng đậm đặc, nhưng luôn ẩn chứa tình cảm rất thật của con người. Đó là điều mà bản phim năm 2002 của đạo diễn Steven Soderberg không có được. Đoạn kết của phim có thể được giải thích ngay từ những phút đầu, với những khán giả hay để ý những chi tiết nhỏ. Kris có thể đã chết trên khoang tàu, và một vị “khách” của chính anh ở lại Solaris. Kris cũng có thể đã ở Solaris ngay từ đầu, anh và cả các nhà khoa học đều là những vị “khách”. Mọi sự diễn giải đều có lý.
Những bộ phim viễn tưởng xuất sắc nhất, không phải là những bộ phim đưa trí tưởng tượng đi xa nhất, mà dùng chất viễn tưởng để khám phá trở lại những gì hiện thực và bản chất nhất của con người, thỏa mãn cả trí óc và con tim. “Solaris” là một trong số đó.