“Đó là một ngày Chủ Nhật, tôi đang ở ngôi nhà vùng quê của mình. Chợt có tiếng chuông. Tôi mở cửa và thấy một người đàn ông đang đứng, với một kịch bản trên tay. Tôi nghĩ là người đưa thư. Anh ta nói: ‘Tên tôi là Chris Nolan. Tôi có một kịch bản cho ông.’” Nam diễn viên kỳ cựu Michael Caine nhớ lại lần đầu gặp gỡ vị đạo diễn đặc biệt này.
Đó là kịch bản của Batman Begins (Khởi đầu Người Dơi, 2005), phần đầu trong bộ ba Batman đã làm nên tên tuổi của Nolan. Đó cũng là khởi đầu cho một trong những sự hợp tác lâu bền nhất trên phim trường. Tính đến Interstellar, đã là bộ phim thứ 6 Michael Caine tham gia cùng Nolan.
“Tôi đã bảo rằng tôi sẽ đọc nó, và sẽ nhờ tài xế gửi lại vào sáng mai,” Caine kể. “Nhưng anh ta nói rằng sẽ chờ. Anh ta ngồi uống trà với vợ tôi, trong khi tôi đọc kịch bản. Khi tôi đồng ý tham gia bộ phim, anh ta lấy lại kịch bản và đi mất. Tôi không bao giờ thấy lại nó nữa.”
Christopher Nolan nổi tiếng với việc bảo mật thông tin. Cho đến trước khi công chiếu, gần như không ai biết được phim của ông sẽ có nội dung gì, hay phát triển ra sao. “Chúng ta luôn muốn mở món quà Giáng Sinh thật sớm,” ông nói. “Nhưng chúng ta đều sẽ thất vọng nếu làm điều đó.” Tất cả thành viên của đoàn làm phim đều phải cam kết giữ bí mật, trước khi được chọn. Đó chỉ là một trong rất nhiều nguyên tắc tạo nên vị đạo diễn cầu toàn bậc nhất Hollywood.
Sinh năm 1970, Nolan đang ở vào độ tuổi còn khá trẻ đối với một đạo diễn. 16 năm trong nghề và 9 bộ phim, một gia tài chỉ ở mức tương đối, nhưng ông đã đặt mình vào một vị trí có một không hai trong điện ảnh đương đại. Dù kín tiếng, nhưng mỗi dự án của ông theo thu hút sự quan tâm lớn của công chúng. Ông tạo lập được một lượng người hâm mộ khổng lồ, cả khán giả đại chúng và giới bình luận (nổi tiếng với slogan “In Nolan we trust – Chúng tôi tin ở Nolan”), kèm theo là cả một đội quân hùng hậu những người căm ghét.
Dù đứng chung hàng ngũ với những đạo diễn đặc biệt và hàng đầu, có thể kể đến như Wes Anderson hay Quentin Tarantino, nhưng phim của ông khác hẳn với họ, vì luôn gây chia rẽ các ý kiến. Ví dụ rõ nhất là Interstellar, chỉ đạt 71% ở Rotten Tomatoes, khi gần phân nửa nhà bình luận đánh giá là “cà chua thối”. Nhưng ở trang IMDB, nó nhanh chóng giành vị trí 29 Top 250 phim hay nhất với số điểm cao vút 8.7.
Nhưng có một điều không thể phủ nhận, phim của ông luôn là một thỏi nam châm. Những bộ phim với kinh phí tăng tiến một cách khủng khiếp.
Following (Theo dấu, 1998), bộ phim đầu tay ông thực hiện với 6 ngàn đôla vào năm 1998, đã dẫn đường đến Memento (Ký vật, 2000), lần đầu ông được tài trợ với 4 triệu đôla. Bộ phim noir với cấu trúc thời gian ngược này, đã đưa ông vào tầm nhắm của những hãng phim hàng đầu. Sau đó là Prestige (Ảo thuật đấu trí, 2006), minh chứng cho việc Nolan hoàn toàn có thể xoay sở với phim kinh phí lớn.
Và cứ như thế, Batman Begins là 150 triệu và đến phần 3 The Dark Knight Rises (Kỵ sĩ bóng đêm trỗi dậy, 2012), ông làm việc với 250 triệu đôla tiền đầu tư. Các nhà sản xuất cẩn trọng nhất cũng không tiếc tiền vào Nolan, bởi họ biết ông là một kèo chắc ăn. Thực tế, 8 bộ phim trước đã thu về 3,5 tỉ đôla trên toàn cầu, và họ đúng.
Không có nhiều đạo diễn cân bằng được giữa giá trị thương mại và giá trị nghệ thuật cho phim. Thông thường, họ phải lựa chọn. Ví dụ như Michael Bay, đạo diễn của loạt phim đang trở thành một show quảng cáo Transformers, hay Richard Linklater, người đã từ chối các lời mời hấp dẫn để trung thành với dòng phim độc lập. Christopher Nolan thì khác, ông giống như vua Midas, phim của ông vừa tạo ra vàng ròng, và dù có gây ra nhiều luồng ý kiến, vẫn được đánh giá ở một vị trí rất cao trong nghề.
Luôn tự mình đảm nhiệm việc biên kịch (cùng em trai Jonathan Nolan), mỗi bộ phim của ông là một cuộc cách mạng về hình ảnh và âm thanh (hợp tác nhiều năm với nhạc sĩ Hans Zimmer – người viết nhạc phim hàng đầu Hollywood hiện nay), nguyên gốc về nội dung, thông minh, phức tạp và hấp dẫn, cũng như luôn hút về những ngôi sao thượng thặng ở Hollywood (Interstellar có 8 diễn viên từng thắng giải hoặc được đề cử Oscar). Người ta chờ đợi phim của Nolan như chờ đợi người yêu trong cuộc hẹn đầu.
Nhưng không phải Nolan không làm các hãng phim phiền lòng. Với sự vượt trội về mặt hình ảnh, người ta đã nhiều lần mong ông thử nghiệm với định dạng 3D, chắc chắn sẽ tạo nên một sự bùng nổ ở phòng vé. Ông luôn từ chối, và hơn một lần, ông bày tỏ sự khinh rẻ đối với định dạng thời thượng này.
“Tôi là fan của bất kỳ sự tiến bộ kỹ thuật nào,” ông nói. “Nhưng với tôi, nó phải vượt trội hoàn toàn so với cái trước đó – và bây giờ thì nó chưa thể.”
Ông trung thành với cách quay phim kỹ thuật số cổ điển, với các định dạng 35 mm, VistaVision, 65 mm và IMAX (trong The Dark Knight Rises, ông kết hợp 2 định dạng 35 và 65 mm, khiến khung hình phóng to thu nhỏ và với nhiều người, khá khó chịu). Ông dùng đa camera cho các cảnh hành động, và camera đơn cho cảnh tâm lý, mà ông xem đi xem lại mỗi đêm. “Vì sự chú ý của tôi sẽ không bị phân tán bởi nhiều ống kính,” ông nói.
Những chủ đề mà Nolan quan tâm thường mang tính siêu thực, ký ức, ảo thuật, giấc mơ, và không gian. Ông tạo ra những thế giới khác biệt mà người ta chưa thể tiến vào, nhưng đồng thời, ông biến nó trở thành thật nhất có thể. Nolan là một người theo chủ nghĩa thực tế. Ông thiết lập mọi thứ từ thực tế, ví dụ như trong Interstellar, là các định luật vật lý. Nolan đã mời các nhà khoa học, trong đó có Kip Thorne, nhà vật lý lý thuyết nổi tiếng về lỗ đen và lỗ sâu, làm cố vấn. “Tôi có một niềm tin,” ông cho biết. “Rằng mỗi khán giả đều có thể biết được sự khác biệt giữa các luật lệ có thật và thứ gì đó bịa ra.”
Với Inception, dù là giấc mơ, ông vạch ra rất rõ những giới hạn và điều phải tuân theo. Ông cân bằng giữa thực tế và tưởng tượng, khiến mỗi thế giới đều riêng biệt và thuyết phục.
Bên cạnh đó là sự theo đuổi đến mức ám ảnh về chất lượng hình ảnh và âm thanh. Tại rạp hát Bow Tie ở thành phố Chelsea, nơi ông kiểm tra hậu kỳ mỗi bộ phim, Nolan đổi từng chỗ ngồi để xem xét liệu về ánh sáng và hiệu ứng âm thanh sẽ ảnh hưởng thế nào, và chỉnh sửa thật tỉ mỉ. Adam Cole, người giám sát hậu kỳ cho Nolan hai phim gần đây nói: “Nếu có thể, ông ấy chắc sẽ hạnh phúc được kiểm tra từng chỗ ngồi ở tất cả rạp chiếu phim trên khắp đất nước.”
Cũng như nguyên tắc của mình trên phim trường, Nolan không bao giờ nói về đời sống cá nhân. Đó là cách ông bảo vệ gia đình mình. Vợ ông, Emma Thomas, là người đã bên ông từ năm đầu đại học, tham gia vào quá trình sản xuất các bộ phim cùng chồng. Ông giữ một mối quan hệ tốt đẹp với các diễn viên, không quan tâm lắm đến các ý kiến trái chiều, và tạo ra một môi trường làm việc đáng mơ ước.
Brad Grey, giám đốc hãng Paramount khi đến thăm phim trường Interstellar, ngạc nhiên thấy rằng: “Mọi người đều vận vét và đeo cà vạt, mọi người đều nói năng và cư xử lịch thiệp với nhau.”
Điều duy nhất còn thiếu trong sự nghiệp của Nolan, là một giải Oscar. Ông từng được đề cử phim hay nhất với Inception, và hai đề cử khác về kịch bản và hình ảnh, nhưng tuyệt nhiên, không có một đề cử đạo diễn nào. Nhưng giống với những đạo diễn bậc thầy mà ông ngưỡng mộ, như Stanley Kubrick, Frizt Lang, Nicolas Roeg, Sidney Lumet… những người xuất sắc nhất trong giới mà không có giải Oscar nào (trừ Stanley được một giải hiệu ứng, nhưng ông không đến nhận). Điều Nolan quan tâm nhất, là khán giả.
“Với số kinh phí lớn nhất tôi có thể làm việc, tôi thật sự cố gắng để mang đến cho khán giả những trải nghiệm kỹ thuật hấp dẫn nhất tôi có thể làm được, với hình ảnh và âm thanh, điều mà họ chưa từng xem trước đây,” ông nói.
