Predestination (Định mệnh) là một phim khoa học giả tưởng khá mượt mà và thông minh trong năm 2014, vốn không phải năm thành công của thể loại này. Dù sản xuất với kinh phí thấp (khoảng 5 triệu đôla), tác phẩm của hai anh em người Úc Michael và Peter Spierig đưa người xem vào một ma trận của nghịch lý, thời gian, vòng tròn nhân quả, để làm nền cho một câu chuyện nhân văn về tình yêu và sự cô đơn.
Có kịch bản lấy cảm hứng từ truyện ngắn nổi tiếng “All you zombies” (Tất cả là bóng ma) của Robert A. Heinlein, Predestination kể về một mật vụ đặc biệt (Ethan Hawke), sống ở năm 1992, phải quay ngược thời gian trở về năm 1975 để thực hiện nhiệm vụ cuối cùng: ngăn cản kẻ có biệt danh “Fizzle Bomber” (Kẻ đánh bom xì xèo) gây ra vụ nổ sẽ giết hại 10 ngàn người. Trong khi cố gắng tháo gỡ quả bom, anh bị phỏng nặng ở mặt gây biến dạng, và có một gương mặt mới. Một ai đó đã đến và giúp anh trở lại thời của mình.
Những bộ phim giả tưởng liên quan đến thời gian luôn phải đối mặt với hai nghịch lý, điều khiến nó không thể khả dĩ trong thực tế: một là việc con người không thể thay đổi quá khứ, bởi thời gian là một dòng chảy cứng, và hai là, nếu có thể thay đổi, tất cả những thay đổi đó sẽ diễn ra ở một thế giới song song, và dẫn đến tình trạng rối loạn bởi vô vàn khả năng. Trong nội dung của Predestination, người mật vụ có thể thay đổi những gì đã xảy ra không? Nếu có, thì vụ đánh bom đã không xảy ra, và sẽ không dẫn đến nhiệm vụ mà anh được nhận. Nghĩa là sẽ chẳng có mật vụ nào quay về quá khứ cả, anh sẽ tự phủ nhận sự tồn tại của mình. Nhưng nếu như thay đổi đó diễn ra ở một thế giới song song, thì trong thế giới cũ, 10 ngàn người vẫn chết, điều anh làm là vô nghĩa. Giải quyết được những nghịch lý này một cách thuyết phục, là yếu tố quyết định thành công của bộ phim, và không hề dễ dàng.
Người mật vụ quay trở lại năm 1975 để nỗ lực một lần cuối. Anh vào vai một người pha chế rượu trong quán bar để thu thập thông tin. Nhưng việc theo đuổi kẻ đánh bom chỉ diễn ra ở một ít thời gian. Còn phần lớn thời lượng phim, khán giả được đặt vào một cuộc đối thoại giữa người mật vụ và một khách hàng tên John (Sarah Snook). Hai người cá cược rằng John sẽ được một chai rượu nếu câu chuyện anh ta gây ấn tượng với người pha rượu. Đó là câu chuyện kỳ lạ về một cô bé mồ côi tên Jane đã lớn lên là phụ nữ, thậm chí sinh con, nhưng sau đó đã trở thành đàn ông.
Với những khán giả tinh ý hoặc đã đọc “All you zombies”, họ có thể đoán biết ngay bí mật lớn nhất của phim, chỉ một vài phút đầu tiên. Nhưng ngay cả như thế, thì Predestination vẫn là một bộ phim được kể rất khéo léo và hấp dẫn, với vô vàn chi tiết đan xen, liên kết đến bí mật sau cùng. Mối quan hệ nhân quả được gói gọn trong câu hỏi kinh điển “quả trứng có trước hay con gà có trước” được nêu lên làm chủ đạo: nguyên nhân có trước hay kết quả có trước, nguyên nhân dẫn đến kết quả, hay kết quả tạo ra nguyên nhân? Và định mệnh là không thể tránh khỏi hay do ta nắm lấy? Không dễ để tạo nên một đường dây mạch lạc với những câu chuyện như thế, nhưng anh em Michael và Peter Spierig đã xoay sở rất tốt, dẫn dắt người xem với những suy đoán, nghi ngờ, những câu thoại đầy ẩn ý, rải ra những dấu hiệu cho đến khi câu trả lời mở ra.
Không chỉ thỏa mãn về mặt giả tưởng và các nghịch lý, vốn là điều thú vị nhất khi theo dõi các phim về thời gian, phần lõi của Predestination là một câu chuyện giàu cảm xúc và chạm đến trái tim về sự cô đơn, về khao khát tình yêu. Những đứa trẻ mồ côi, hay bị bỏ rơi như Jane, vốn sinh ra đã sở hữu sự lạc lõng. Nếu bạn chưa biết, thì “Jane” là một trong những cái tên được dùng để đặt nhiều nhất tại các trại tế bần, dánh cho những đứa trẻ bị ruồng bỏ từ khi ra đời. Những đứa trẻ lớn lên và nhìn thế giới như một nơi lẽ ra chúng không có mặt, một nơi không dành cho chúng. Và rất tự nhiên, chúng sẽ khác biệt.
Nhưng có khác biệt đến đâu đi nữa, bản chất của con người là khao khát yêu thương. Cô bé Jane tự dối lòng rằng sẽ không cần đến tình yêu, nhưng không thể. Dù cho có thấy xa lạ, thậm chí ghét bỏ hay thù hận loài người, miễn còn có trái tim là sẽ còn mong muốn được thấu hiểu, được quan tâm, yêu và được yêu, và Jane không phải là ngoại lệ. Giả tưởng luôn là một môi trường tốt để làm bật lên những điều không hề giả tưởng, như tình cảm con người, nỗi cô đơn, ở một mức độ sâu sắc đặc biệt, và Predestination đã không hề lạc hướng. Anh em nhà Spierig, cũng là những người viết kịch bản cho phim, biết cách cân bằng giữa tính giải trí, độ phức tạp cần có, và chất tình cảm chạm được đến trái tim. Cảnh John và Jane gặp mặt ở quán café thật sự xúc động, và bất kỳ ai có thể nhìn thấy bản thân, đều sẽ cảm thấy nên trân trọng và yêu thương chính mình hơn. Tuy nhiên, bộ phim cũng có câu trả lời mang chất hiện sinh nhiều không kém chất khoa học, người duy nhất có thể hiểu được chúng ta, là chính chúng ta.
Nữ diễn viên Sarah Snook đã có một vai diễn lạ lùng và khó khăn, dù chưa đến mức phức tạp và đòi hỏi nhiều hi sinh, vẫn là một vai diễn khó. Không hoàn hảo, nhưng diễn xuất của cô đủ sức để đặt nhân vật ở đúng chỗ của nó, đặt bộ phim vào đúng không khí và trạng thái mà nó cần đến. Snook sở hữu đôi mắt rất có hồn, gương mặt kiểu con trai hơi giống Emma Stones, giúp cô rất hợp với vai diễn. Ethan Hawke vẫn làm tốt ở bộ phim này, nhưng không quá ấn tượng, vì vai diễn của anh không có những trường đoạn sở trường là bộc lộ cảm xúc mạnh mẽ. Một số cảnh phim anh tỏ ra hơi mệt mỏi, giống như vừa ở đoạn kết của Before Midnight (Trước lúc nửa đêm) bước sang. Hawke vẫn hợp với những phim tâm lý hiện thực nhất, như Boyhood (Thời niên thiếu, 2014) của Linklater. Anh là một diễn viên giỏi, nhưng còn thiếu một chút bí ẩn và quyến rủ để đáng nhớ hơn trong Predestination.
Bộ phim có một cái kết gây chia rẽ, tùy thuộc vào cách hiểu của người xem, họ sẽ thấy thỏa mãn hoặc không khi người mật vụ nổ súng. Anh, chứ không phải John phải đối mặt với câu nói của mình “khi tôi đặt kẻ đã hủy hoại cuộc đời anh trước mặt anh, và đảm bảo rằng anh có thể thoát tội, liệu anh có giết hắn không?”. Nhưng liệu anh có thoát tội được không, cũng như câu hỏi bao trùm lên bất kỳ nhân vật nào trong câu chuyện này, liệu họ có thể thoát khỏi định mệnh được không? Câu trả lời không chỉ có một, đó là điều cần có ở một bộ phim giả tưởng hay, thông minh và độc đáo như Predestination. Và một khán giả tinh ý chắc chắn sẽ nhận ra.