Ngày trước, lúc dịch game To the Moon, có một số đồ vật lưu giữ kí ức gọi là memento. Trùng tên với một bộ phim của Christopher Nolan. Từ điển chỉ dịch đơn giản là “vật lưu niệm”, không sát nghĩa lắm. Suy nghĩ một lúc, tôi gọi chúng là “ký vật”.
Tôi có một bộ sưu tập những món đồ nhỏ từ thời trung học. Những mảnh giấy thư tay trong lớp học. Vài quà tặng nhỏ, như một cây bút chì dài bất thường. Bài kiểm tra trong các dịp đặc biệt, thường là điểm thấp không thể tin nổi. Khăn quàng cổ. Móc khóa kì dị. Vé xe buýt… Nhiều năm sau, tôi vẫn cất chúng trong ngăn tủ. Mỗi lần soạn lại, chạm vào chúng, tôi vẫn có thể nhớ được chính xác mỗi thứ là từ ai, hoàn cảnh nào.
Điện ảnh Thái Lan đang có những ý tưởng rất hay, xuất phát từ hiện thực gần gũi. Ai trong chúng ta cũng từng trải qua, nhưng để nhìn ra thành chủ đề phim không hề là chuyện dễ dàng. Sau các trò quay cóp trong Bad Genius là chuyện dọn đồ vật cũ của Happy Old Year. Hai phim đều chung nữ chính là Chutimon Chuengcharoensukying.
Happy Old Year không có được sự ổn định và đều tay như Bad Genius. Nửa sau phim bị drama quá đà với quá nhiều nước mắt và có vẻ như biên kịch chưa thể tìm ra câu trả lời cho vấn đề chính: Chúng ta có nên đoạn tuyệt quá khứ để trưởng thành hay không? Khi kịch bản còn hoang mang thì không trách được bộ phim bị lửng lơ và thiếu thuyết phục. Tìm ra chủ đề hay chưa chắc dẫn đến một phim hay, vì hành trình phát triển là rất dài và chông gai.
Dù vậy, nửa đầu của Happy Old Year vẫn là một trong những trải nghiệm đáng giá và thân thương. Cái hay của đạo diễn Nawapol là không sử dụng các cảnh hồi tưởng tầm thường. Người xem sẽ tự tưởng tượng ra chúng khi nhìn các đồ vật, dù không phải kí ức của họ. Cách xử lí của Nawapol khi trình bày các đồ vật khiến chúng trở nên có hồn. Một chú gấu bông bị vải che phủ như đã chết. Sự cũ kĩ của băng cát-sét hay các khung ảnh. Các vết tích thời gian in hằn mang đến lịch sử và quá khứ cho chúng. Đó là ý nghĩa của ký vật, những đồ vật thật sự trở thành vật chứa của ký ức và như luôn có một trường ấm áp nào đó bao quanh. Bởi vì, chúng được tiếp xúc với cảm xúc người.
Trong một thời gian dài, dù nhận thức được hay không, con người đã luôn xem đồ vật thân thuộc là sinh vật sống. Một số nơi họ còn thờ phụng chúng, gọi là thần vật, nơi khác thì sợ hãi chúng. Không ít những câu chuyện kì ảo miêu tả những đồ vật vô tri sống dậy khi tiếp xúc với những xúc cảm mạnh mẽ của con người. Happy Old Year còn diễn tả được một khía cạnh khác khi mối liên kết giữa con người và đồ vật hình thành: Sự đau đớn khi phải cắt đi mối liên kết ấy. Không khác gì cắt đi mối liên kết với một người khác. Có lẽ chúng ta đều hiểu cảm xúc tổn thương này, vì hầu hết đều từng mất đi một ký vật nào đó.
Mâu thuẫn chính của phim là hàng triệu năm hình thành thói quen lưu giữ đồ vật với tư tưởng hiện đại là trút bỏ những gánh nặng vật chất. Đó là điều tự nhiên thôi vì hoàn cảnh sinh ra tư duy. Thời đại mà nhận thức về môi trường bị hủy hoại lên cao sẽ dẫn đến những tư tưởng hạn chế và cắt giảm vật chất. Sự đối đầu về nhận thức còn diễn ra ở các thế hệ, vốn luôn cách xa nhau. Cái dở của Happy Old Year là chưa mang đến cảm giác rằng nhân vật đã trưởng thành. Sự bạo lực và ích kỉ của nữ chính là một lựa chọn có thể hiểu được, khi xét đến quá khứ gia đình tan vỡ của cô, nhưng không thể thông cảm được. Nó chỉ chứng tỏ rằng cái nếp não hàng triệu năm ấy vẫn chưa mất đi, những đồ vật dù biến mất nhưng chúng vẫn tồn tại, bằng sự ám ảnh. Chúng vẫn ở đó.
Có lẽ một phim nào đó khác sẽ trả lời thuyết phục hơn về vấn đề này. Dù vậy, mỗi khán giả cũng sẽ tự chọn một cách xử lí cho mình, khi nhìn những ký vật trên phim bị chất vào những bịch bóng tràn ngập và chen lấn nhau. Chúng ta luôn ngạc nhiên mỗi lần dọn lại những đồ vật cũ, vì sao lại có thể nhiều đến thế? Nhưng chẳng phải, những mối liên hệ, tình cảm, những kỉ niệm, kí ức với người khác cũng tương đồng đấy sao? Kí ức vô hình như nặng như thế đấy. Có lẽ chỉ những kẻ cô đơn và tách biệt cùng cực mới trải qua những lần dọn dẹp dễ dàng và nhanh chóng.
Và tôi không muốn làm kẻ đó một chút nào.